Μόλις, το πλοίο φτάσει στο λιμάνι της Νάξου ο επισκέπτης αντικρίζει την Πορτάρα, που εντυπωσιάζει με το μέγεθος και την κατασκευή της. Είναι κτισμένη στο νησάκι του Βάκχου ή Παλάτια, δίπλα στο λιμάνι, αποτελώντας την γιγαντιαία, μαρμάρινη πύλη του σηκού αρχαϊκού ναού που ήταν αφιερωμένος στο Δήλιο Απόλλωνα. Σχεδιάστηκε ως ναός περίπτερος, όμως δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Ο ναός ξεκίνησε να οικοδομείται γύρω στο 530 π.Χ., εποχή του τύραννου Λύγμαμη στο νησί. Η Πορτάρα είναι κατασκευασμένη από τέσσερα μάρμαρα, που το καθ’ ένα έχει μήκος 6 μέτρα και ζυγίζει 20 τόνους. Ο ναός βλέπει προς τη Δήλο και έτσι ταυτίζεται με το ναό του Δηλίου Απόλλωνα εκεί. Στους Χριστιανικούς χρόνους κτίστηκε εκκλησία πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού, σύμφωνα με τη συνήθεια της εποχής, την ενετοκρατία πολλά κομμάτια του ναού χρησιμοποιήθηκαν για το κτίσιμο του Κάστρου, ενώ την τουρκοκρατία η καταστροφή συνεχίστηκε. Το γιγαντιαίο θύρωμα έμεινε πάντοτε όρθιο στους αιώνες και έγινε γνωστό από τους ντόπιους ως Πορτάρα.
